This is Unedited Preprint Version, Edited Version Published at TechPana News Media.
सारांश
-
सूचना-प्रविधिको युगमा दृष्टिकोणबिहिन नेपाली दलहरुलाई लेखकको
व्यक्तिगत सुझाव।
- ७५ जना भन्दा बढिको ज्यान जानेगरी सरकारले घटाएको जेनजी
पर्वको उपलब्धी मात्र मन्त्रिपरिषद् फेरबदल र नयाँ चुनाव।
- पुराना दलहरु फेरि उठ्न चाहेको हो भने पार्टी बिगठन गरी
नयाँ अन्तरिम बिधान बनाउनुहोस्।
- दलका पुराना नेतालाई सम्मान दिन पार्टीपतिको अवधारणासहित
पार्टीपती सल्लाहकार परिषद् बनाई जेनजी र जेनवाईलाइ पार्टी सञ्चालन सुम्पनुहोस्।
- भ्रष्टचार रहित, पारदर्शी, उत्तदायी र सूचना-प्रविधि मैत्री
स्मार्ट सरकारको योजना बनाउनुहोस्।
- प्रत्येक पार्टीको जेनजी समुहसंग समन्वय गर्ने समन्यव
परिषद् खडा गरी जेनजी सहित सर्वदलीय बैठक आव्हान गर्दै सम्विधानमा आवश्यक
परिमार्जनको सहमती गरी यही चुनावबाट देश बिकासको नयाँ बाटो तय गर्नुहोस।
यस लेखमा प्रविधिप्रेमी जेनजी पुस्ताको मर्म र
देशमा पछिल्लो विकसित घनटाक्रमलाई मध्यनजर गर्दै लेखकको बिशुद्द व्यक्तिगत
अवधारणाको रुपमा दलहरुलाई केही सुझावहरु प्रस्तुत् गरिएको छ।
आदरणीय पुरातनवादी नेपाली दलहरु,
प्रविधिप्रेमी जेनजी पुस्ता र तपाईंहरुको भ्रष्ट शासकीय
कार्यशैलीमा तालमेल नमिल्दा नेपालको इतिहाँसमा नयाँ खाले जेनजी क्रान्ति भएको छ। २०८२
भाद्र २३ मा जेनजीको प्रदर्शनमा सरकारले घटाएको जेनजी पर्वले भाद्र २४ गते देशभर बन्न
पुगेको रणमैदानको परिणाम स्वरुप ७५ जना भन्दा बढिले ज्यान गुमाइसकेका छन्। लोकतन्त्रको
मुल्यमान्यता बिपरीत तपाईंहरुको बढ्दै गएको शासकीय क्रुरता, गुटतन्त्र, लुटतन्त्र,
घुषतन्त्रका कारण जनताको धैर्यताको वाँद फुटेपछी आखिरी एकै दिनको जेनजीहरुको
चुटतन्त्रले सत्ताच्युत हुनुभएको छ।
जेनजी सहितको समग्र जनताले तपाईं दलहरुलाई अपार
सुध्रिने मौका प्रदान गरेका छन्। तरपनि सो मौकालाई अनदेखा गर्दै फेरि पनि पुरानै
रवैया देखाउनतिर नलाग्नुहोस्, सँच्चिनुहोस्, नयाँ आयाम सहित नयाँ नेपाल निर्माणको
मार्गमा आउनुहोस्। त्यसका लागि यथाशिघ्र पार्टी पुनर्गठन गर्नुहोस्, पार्टीका सबै
समितिहरु खारेज गर्दै हालको पार्टी विधान निलम्वन गर्नुहोस् र यथाशिगघ्र बिशेष
महादिवेशन आयोजना गरी अन्तरिम विधान बनाई अघि बढ्नुहोस्। अन्तिरम विधानमा निम्न
बिषयहरुलाई सम्बोधन गर्नुहोस्।
सेरेमोनियल पार्टीपति वा
साभापतिको व्यवस्था
२०४६ सालको प्रजातन्त्र ल्याउने आन्दोलन सहित
बिभिन्न चरणमा गणतन्त्र स्थापना गर्न पुराना दलका नेतृत्वहरुले ठुलै योगदन गरेका
छन्। तथापि सोही योगदानको ब्याजखाने काम धेरै भयो। अव नयाँ युग अनुसार चल्ने गरी
पुराना कुरालाई इतिहाँसमा दस्तावेजको रुपमा राख्नुहोस् र सो बिषयलाई मनन गर्दै ७०
बर्ष नाघेका, दिमाग कम्जोर भएका, आन्दोलन गर्न र मान्छे भड्काउन मात्र जानेका,
कुनै बौद्धिकता-भिजन नभएका, रोगी, बुढा नेताहरुलाई दलबाट ससम्मान बिदा गर्नुहोस्।
७० नागेपनि निरोगी, भिजन भएका र उच्च योगदान दिएका बुढा नेताहरु मध्य एक जनालाई पार्टीको
सेरेमोनियल पार्टीपति वा साभापती बनाउनुहोस् (राष्ट्रपति जस्तै)। पार्टीपतिलाई
समयसापेक्ष उत्तम सल्लाह दिन सक्ने राष्ट्रनिर्माणमा योगदान दिएका, निरोगी,
बुद्धिजिवि, भिजन भएका, गुटतन्त्र, लुटतन्त्र, घुसतन्त्रमा नलागेका ६० नागेका
नेताहरुको कम्तिमा ११ जनाको पार्टीपति सल्लाहकार परिषद् निर्माण गर्नुहोस्। यसो
भएदेखि योगदान गरेका बुढा नेताहरुको उचित व्यवस्थापन हुनेछ। सल्लाहकार परिषद्को
सल्लाहमा पार्टीपतिले पार्टी सञ्चालनमा केही उपयोगी दिशानिर्देश गर्न सक्नेछन्।
कार्यकारी अध्यक्ष वा महासचिव
वा कमाण्डरको व्यवस्था
सकिन्छ भने तपाईंको दलमा सबै कार्यकर्ताहरुले
छान्न पाउने गरी प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारी प्रमुख बनाउनुहोस्, हैन भने
वडास्तरको निर्वाचति पार्टी प्रमुखदेखि केन्द्रसम्मको बिभिन्न समितिमा निर्वाचित
प्रमुखहरुको निर्वाचनबाट ६० बर्ष ननाघेको, गुटतन्त्र, लुटतन्त्र र घुसतन्त्रमा
नलागेको, स्वच्छ छवि भएको, निरोगी, बुद्धिजिवि र भिजन भएको, दललाई नेतृत्व दिनसक्ने/लेख्नसक्ने/स्पष्ट बोल्नसक्ने कार्यकारी
अध्यक्ष वा महासचिव वा कमाण्डर जे भन्नुहुन्छ सो छान्नुहोस्।
शासकीय स्वरुप निर्धारण समिति
पार्टीको अन्तरिम बिधानमा संविधानमा निम्न सम्शोधनको
व्यवस्थाको लागि कम्तिमा ३०% जेनजीहरु समावेश गरी बढिमा २१ जनाको शासकीय स्वरुप
परिमार्जन समिति निर्माण गर्नुहोस्। उक्त समितिले बृहत छलफल गरी सहमतिका आधारमा निम्न
संविधान सम्शोधनको खाका तयार पार्नेछ।
-
प्रत्यक्ष निर्वाचित प्रधानमन्त्री र दल बाहिरको
राष्ट्रपतीः संविधानमा ५ बर्षको लागि पूर्णकालिन प्रधानमन्त्री चयन गर्ने व्यवस्था
गर्नुहोस्। प्रशासनिक, सामाजिक, आर्थिक, शैक्षिक बिकासमा पूर्ण अधिकार प्राप्त
पूर्णकालिन प्रधानमन्त्रीलाई बेलगाम घोडा हुनसक्ने प्रबृत्तिबाट जोगाउन राष्ट्रपति
र संसदलाई केही बिशेषाधिकार दिनुहोस, जसअनुसार जनहित र सम्वेदनशिल देशहित बिपरित
हर्कतहरु गर्न खोजेमा प्रधानमन्त्रीलाई कारबाही गर्ने व्यवस्था सम्विधानमा
राख्नुहोस्। राष्ट्रपती राष्ट्रिय प्रतिक भएकाले सकेसम्मा उक्त पदमा दलको
कार्यकर्तलाई नियुक्त नगर्ने व्यवस्था गर्नुहोस्।
-
संघिय संसद र प्रदेश संसद अनि प्रादेशिक मन्त्रिपरिषद्को
आकार ५०% कटौती गर्नुहोस् वा प्रदेश संरचना आवश्यक हो वा हैन औचित्य पुष्टीसहित
छलफल गरेर राख्ने वा नराख्ने सम्बन्धमा सहमति गर्नुहोस्। प्रत्यक्ष निर्वाचित
कार्यकारी प्रमुख बाहेक संसदीय चुनाव पूर्ण समानुपातिक बनाउनुहोस्।
-
निर्वाचान पश्चात मन्त्रिपरिषद् संख्याको ४०% पहिलो ठूलो
पार्टीको शिफारिसमा, २०% दोस्रो वा तेस्रो (दोस्रो सहभागी नभएमा) ठूलो पार्टीको केन्द्रिय
समितिको शिफारिसमा कार्यकारी प्रधानमनत्रीबाट मन्त्रिपरिषद् गठन गर्ने व्यवस्था
गर्नहोस्। वाँकी ४०% कार्यकारी प्राधानमन्त्रीले आफ्नो स्वविवेक प्रयोग गरी
बिसुद्ध स्वच्छ छविका बुद्धिजिवि र अनुभवि विज्ञ नागरिकहरुबाट छानेर संसदीय
सुनुवाई पश्चात मन्त्री बनाउने व्यवस्था गर्नुहोस्। संसदहरुलाई राज्यव्यवस्था,
सामाजिक, आर्थीक, सांस्कृतिक आदि विषयमा अनुसन्धान गर्न, नीति-नियम र कानुन
निर्माणमा मात्र संलग्न गराउनुहोस्।
अन्तरिम प्रधानमन्त्रीको आव्हानमा सबै दलका शासकीय
स्वरुप परिमार्जन समितिको गोलमेच सम्मेलन आयोजना गरी माथि उल्लेखित बुँदाहरुमा
सहमति गराई संविधान संशोधन सम्झौता गर्नुहोस्। सोही संसोधित संविधान अनुसार
फाल्गुण २१ मा वा समय नपुगेमा सहमतिमै संकटकाल लगाई नयाँ मिति घोषणा गरी चुनावमा
होमिनुहोस् र चुनाव जितेर आएको पहिलो संसदीय बैठकबाट संविधानमा गरेको अन्तरिम
व्यवस्थाको अनुमोदन गर्नुहोस्।
पार्टी प्रतिवद्धतापत्र (मेनिफेस्टो)मा समावेश हुनु पर्ने योजनाहरु
स्मार्ट सरकारको अवधारणाः जेनजीको भावनालाई
बुझेर राज्यव्यवस्था सञ्चालन र सेवा प्रवाहमा नयाँ प्रविधिको बिकास र प्रयोगलाई
अनुकुलन हुने गरी कार्ययोजना तयार गर्नुहोस्। द्रुतरुपमा बिकसित सूचना-प्रविधिको
जमानामा पनि हाम्रा सार्वजनिक संस्थान, विश्वविद्यालय र दलीय संरचनाहरु पुरातनवादी
सोच अनुसारनै परिचालित रहेकोले सूचना-प्रविधिमैत्रि स्मार्ट सरकार बनाउने योजना
प्रस्तुत गर्नुहोस्।
भ्रष्टाचार रहित र दुराचारमुक्त
शासकीय पद्धतिः हाम्रा सरकारी/सार्वजनिक
निकायहरु र मुख्य नेतृत्वको भान्छा सम्मै गुट-उपगुट, निषेधित, पेशामुखी राजनीतिको
खेति सञ्चालन भैरहेको हुनाले जनताको माग र चाहना विपरित शासकको भ्रष्टाचार र
दुराचारपूर्ण गतिविधिको परिणाम आज देशै नरहने होकि भन्ने अवस्थामा पुगेको छ। तशर्थः
पार्टी मेनिफेस्टोमा भ्रष्टाचारको अन्त्य गर्ने र उत्तरदायी सरकार निर्माणको
प्रतिवद्धता जनाउँदै आगामी ५ बर्षको उत्तम शासकीय पद्धति अपनाउने योजना प्रस्तुत्
गर्नुहोस्।
स्कूल शिक्षाः स्कूल शिक्षालाई
व्यवहारिक बनाउन सुधारको योजना बनाउनुहोस्। प्रत्यक्ष निर्वाचित प्रधानमन्त्री
छान्नका लागि सवै जनता शिक्षित अनि सुसुचित हुन जरुरी छ, हैन भने भर्खर जेनजीले सत्ताच्यूत
गरेका शासक जस्तै प्रत्यक्ष निर्वाचित प्रधानमन्त्री भएर आएमा देश र जनताले झन ठूलो
दूःख भोग्नु पर्नेछ। गरिव, बिपन्न र पिछाडा/सिमान्तकृत बर्गलाई स्नातक तहसम्म पूर्ण निःशुल्क शिक्षा
प्रदान गर्ने नीति ल्याउनुहोस्। तत्पश्चात सरकारी तथा सार्वजनिक नकायहरुमा आरक्षित
कोटा खारेज गरी पूर्ण योग्यतामा आधारित जनशक्ती भर्ना पद्धती अपनाउनुहोस्। सरकारी/सामुदायीक स्कूलको
गुणस्तर सुधार संगै सरकारी सेवक र दलका नेता/कार्यकर्ताका छोरोछोरीले अनिवार्य सरकारी/सामुदायीक स्कूलमा
पढ्नु पर्ने नीति ल्याउनुहोस्। सरकारी/सामुदायीक स्कूलमा निःशुल्क र पूर्णशुल्कीय कार्यक्रम
सञ्चालन गर्ने नीति अपनाउनुहोस, जस अनुसार धनिबर्गले तिरेको शुल्कले गरिव/विपन्नले निशुल्क
शिक्षा प्राप्त गरुन। हाम्रा जेनजीहरुले आफनो देश, समाज, भुगोल र धर्म/संकृति बिर्सिंदै गएको
देखिएकोले स्कूलतहको १० कक्षा सम्म अनिवार्य नैतिक शिक्षा र नेपाली समाजको बारेमा
बुझाउन सकिने इतिहाँस/सामाजिक शिक्षाको व्यवस्था गर्नुहोस्।
उच्च शिक्षाः त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा
राजनीतिक हस्तक्षेप कम गर्न सेरेमोनियल राष्ट्रपतिलाई कूलपति बनाउहोस्। अन्य
विश्वविद्यालयहरुको पनि पुनःसंरचना गरी प्रधानमन्त्री विश्वविद्यालयको कुलपति हुने
व्यवस्था हटाई ट्रष्टबाट सञ्चालन गर्ने प्रस्ताव गर्नुहोस्। २-४ वटा भोटो फटाएकै
भरमा जेस्ठता र बरिष्टताले विश्वविद्यालय लगायत कुनै पनि संस्था चल्दैन, त्यसैले
प्रत्येक संस्थाको नेतृत्वमा उच्च कार्यक्षमता भएको अनुभवि लगनशिल बिज्ञलाई
प्रतिस्पर्दा मार्फत नियुक्ति गर्ने प्रतिवद्दता गर्नुहोस्। भागबण्डाको लागि
निर्मित विश्वविद्यालयका सवै दलीय संघ/संघठन खारेज गर्दै विश्वविद्यालयलाई खुराफाती राजनीतिमुक्त गर्ने
प्रण गर्नुहोस्।
गुणस्तरीय र स्वरोजगारमुखी प्राविधिक
शिक्षाः गुणस्तरीय प्राविधिक शिक्षा प्रदानमा जोड, क्षमतावान जनशक्तिको बिकास, प्रविधि
अनुसन्धान र आफ्नै प्रणाली निर्माणमा युवाहरुको संलग्नता सुनिश्चित गर्दै
स्वरोजगारमुखि पार्टी नीति तय गर्नुहोस्। सुरक्षा सम्वेनशिलतासंग सम्वन्धितका साथै
स्थानीय आवश्यकतालाई समेत परिपुर्ति गर्ने आफ्नै अनुसन्धान तथा बिकासमा आधारित सूचना-प्रविधि
प्राणालीहरु नेपाल भित्रै निर्मारण गर्ने योजना प्रस्तुत् गर्नुहोस्। विश्वविद्यालय
र उद्योगसंगको सहकार्य, अनुसन्धान र बिकासमा बृहत्तर लगानी संगै रोजगारीको उचित
व्यवस्था र उत्पादनमुखी कार्यमा युवाहरुलाई संलग्न गराउने योजना प्रस्तुत्
गर्नुहोस्।
स्वास्थ्य नीतिः स्वास्थ्य सेवा कोष
स्थापना गर्न प्रस्ताव गर्नुहोस्। उक्त कोषमा बर्ग सम्पन्ताको क्षमताको आधारमा
स्वास्थ्य बिमा प्रणाली अपनाउनुहोस् र सोही अनुसार सवै नागरिकलाई नेपालका जुनै
अस्पतालबाट पनि निःशुल्क र गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्ने खाका प्रस्ताव
गर्नुहोस्। सूचना-प्रविधि टेलिमेडिसिन सेवा सहित स्वस्थ्य सेवाको पहुँच देशैभरि
बिस्तार गर्ने योजना तयार गर्नुहोस्। सरकारी सेवकहरुको नेपालका जुनै अस्पतालबाट
पनि निःशुल्क स्वास्थ्य उपचार गरिने व्यवस्था गर्नुहोस्।
अन्तमा, माथी उल्लेखित बाहेक सुधारका क्षत्रहरु थुप्रै छन् थपेर आफ्नो पार्टीको प्रतिवद्धतापत्र तयार गर्नुहोला। जनताको मन जितेर चुनावमा कति भोट प्राप्त गर्ने तपाईंहरुको प्रतिवद्धतापत्रलेनै तय गर्नेछ। तपाईंहरु फेरी उठ्नेहो, जुट्नेहो र सत्ता सञ्चालन गर्नेहो भने कम्तिमा जेनजी र अन्तरिम सरकारलाई सहयोग गर्दै नयाँ सिराबाट पार्टी पुनर्गठन गरी २ महिना भित्र सर्वदलीय र जिनजीहरुको गोलमेच सम्मेलन गर्दै माथि उल्लेखित सुधारका बिषयमा बृहद् छलफल र सहमति मार्फत संविधान संशोधन गरी चुनावमा सहभागी हुनुहोस् र यही चुनावको जनादेश मार्फत देश निर्माण कार्यमा जुट्नुहोस्, सेवै दलहरुलाई शुभकामना।